ویژگیهای یک مبلغ موفق خارج از کشور
گفت‌و‌گو با حجت الاسلام سیف‌الله مدبر
در ابتدا ضمن تشکر از حضرتعالى، خواهشمند است پس از معرفى اجمالى خود، سوابق علمى و تحقیقىتان در خارج از کشور را بیان فرمایید.
بسم الله الرحمن الرحیم.
حقیر، سیف الله مدبر، متولد شهرستان میاندوآب از خطه آذربایجان غربى که در سال 1361 ه. ش وارد حوزه علمیه بناب گردیدم و پس از آن به ترتیب به حوزه هاى علمیه مشهد و قم مهاجرت نمودم و در حال حاضر نزدیک به 10 سال است که در درس خارج فقه به ادامه تحصیل اشتغال دارم.
علاوه بر این تحقیقاتى نیز در زمینه نسخه هاى خطى دینى در آسیاى میانه و قفقاز داشته و دارم که این نیز در راستاى تکمیل تحصیلات دینى و تبلیغ دین در خارج از کشور بوده است.اینجانب تا به حال براى تبلیغ دین به کشورهاى ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، گرجستان، نخجوان و آذربایجان سفرهاى متعددى داشته ام.
به نظر حضرتعالى ضرورتهاى پرداختن به امر تربیت مبلغان دینى براى اعزام به خارج از کشور از سوى حوزه علمیه قم چیست؟
از آنجایى که جمهورى اسلامى ایران مرکزیت تشیع و اسلام شیعى مى باشد و همه شیعیان جهان نیز با این نگاه به ایران مى نگرند، لازم است حوزه مقدسه علمیه قم به تغذیه فکرى آنها همت گمارد. به عنوان مثال برخى از شیعیان شهر «تمس» از «سیبرى» چندین بار به دلیل آشنایى براى بنده پیغام فرستاده اند و ما را جهت امر تبلیغ دعوت نموده اند; گرچه حقیر از خوف سرما دعوت آنها را اجابت ننموده ام; اما آنچه از این دعوتنامه استنباط مى شود این است که آنها ایران را مرکز تشیع مى دانند.بر این اساس حوزه علمیه قم وظیفه دارد که در این راستا قدم بردارد.
جنابعالى که بارها به عنوان مبلغ به خارج از کشور سفر کردهاید عملکرد حوزه علمیه قم را در این ارتباط چگونه ارزیابى مى کنید؟
در پاسخ به این سؤال، بنده از شما مى پرسم که آیا اصولا حوزه علمیه در این راستا اقدامى صورت داده است؟ و مهمتر از آن آیا اصلا حوزه از نیروهاى خودش که براى تبلیغ به خارج کشور مى روند اطلاعى دارد؟
بنده عرض مى کنم که کسى که براى تبلیغ به خارج از کشور رفته از طرف حوزه علمیه نبوده، در حالى که نیروى حوزه علمیه بوده، متاسفانه حوزه به این مهم توجه ندارد که اصولا آیا مبلغین حوزوى خارج از کشور موفق بوده اند یا خیر؟ و در صورت عدم موفقیت آنها، موانع موجود بر سر راه آنان چیست؟به عقیده بنده حوزه تا به حال هیچ گام مثبتى در این زمینه برنداشته است. به عنوان نمونه امثال من که یازده سال براى تبلیغ به خارج از کشور رفته ام، در برخى مواقع شهریه مان قطع مىشد. این در حالى است که اگر بخشى از سختى هاى سفر را تعریف کنم مو بر بدن افراد سیخ مى شود.
الحمد لله حوزه علمیه در حدود ده سال است که رشته تخصصى تبلیغ را، (آنهم براى داخل ایران) دایر نموده، گر چه این امر خیر و قدم مثبتى بوده، ولى دایره تشیع بسیار وسیعتر از عرصه داخلى است که حوزه علمیه خود را تاکنون به آن محدود نموده است; زیرا فقط در شوروى سابق که بنده در این قلمرو جغرافیایى بیشتر تخصص دارم، 60 میلیون مسلمان زندگى مى کنند، که یکى دو نفر (یکى از آنها اخوى بنده) مبلغ حوزوى شیعه بیشتر در آن کشور وجود ندارد. در واقع به روشنى به این نتیجه مى رسیم که حوزه علمیه قدم جدى در این رابطه برنداشته و در عملکرد آن کاستى هاى ملموس و فراوانى وجود دارد.
براى جبران کاستى ها، حوزه مقدسه علمیه قم چه اقداماتى را باید انجام دهد؟
به نظر بنده براى جبران کاستى ها باید اقدامات زیر از سوى حوزه علمیه صورت پذیرد:
1 – انتخاب و بکارگیرى کارشناسان خبره به منظور شناسایى طلاب مستعد براى تبلیغ در خارج کشور.
2 – تاسیس مرکز سیاستگذارى و برنامه ریزى براى مبلغین خارج از کشور در حوزه علمیه قم.
3 – انجام نیازسنجى از کشورهاى مسلمان نشین به منظور کشف نیازمندىهاى تبلیغى آنان با عنایت به مذاهب موجود در آن مناطق; زیرا طلبه اى که مى خواهد به خارج از کشور اعزام شود باید بداند که در کدام مناطق بهایىها، پیروان شاخه هاى مختلف اهل سنت، مسیحیت و یهودیت قرار دارند.
به نظر حضرتعالى ویژگىهاى یک مبلغ موفق خارج از کشور چیست؟
در پاسخ به این سؤال باید عرض کنم که این پرسش بسیار به جا و مهم مى باشد و در صورت یافتن پاسخ صحیح آن بخش قابل توجهى از کاستىهاى امر تبلیغ در خارج از کشور مرتفع مى گردد. به نظر اینجانب ویژگىهاى یک مبلغ در خارج از کشور بشرح زیر است:
1 – ذکاوت; ما دینداران متعهد، نماز شب خوان، اما غیر زیرک داریم که مناسب کار تبلیغ خارج از کشور نیست; در واقع یک مبلغ اعزامى به خارج از کشور باید از قدرت تصمیم گیرى بالایى برخوردار باشد که از هوش و ذهن خلاق آنها سرچشمه مى گیرد. به تعبیر دیگر در هنگام مواجهه با مشکلات متعدد، نباید بگوید که این امر را به من ابلاغ نکردهاند; بلکه در چنین مواقعى باید تشخیص دهد که چگونه برخورد کند تا مسیر مشکل را تغییر دهد. به عنوان مثال، اگر پلیس آن کشور به او گفت که تدریس قرآن در اینجا ممنوع است نباید آن مبلغ خود را ببازد و بگوید برگردم به ایران; یعنى باید خود قدرت تصمیم گیرى داشته، راهکار دیگرى را براى تبلیغ انتخاب کند. اگر تدریس قرآن ممنوع شد، احکام را تدریس کند.
2 – شجاعت، دومین ویژگى یک مبلغ خارج از کشور است; زیرا اگر مبلغ خلافیت داشته باشد، اما شجاعت نداشته باشد در مواجهه با سختىها و شداید دچار اضطراب و خودباختگى مى شود. به عنوان نمونه خاطره اى را در این ارتباط نقل مى کنم.
یک روز در قزاقستان در سالن غذاخورى، پلیس گذرنامه ما را مطالبه کرد; بنده گفتم، پاسپورت در منزل است. در این هنگام پلیس به حرف ما اعتنایى نکرده و ما را به همراه خود به مرکز پلیس برد. یکى از مبلغانى که در اینجا با ما بود اتفاقا فرد بسیار خلاقى نیز بود، چون شجاعت نداشت رنگش پرید، تا حدى که من فکر کردم بیچاره مرد. چنین افرادى نمى توانند حرف خود را در مواقع بحرانى بزنند و اگر آنها را به زندان انداختند، نمى توانند از خود دفاع کنند.
3 – تدین، دیگر ویژگى مبلغ دینى خارج از کشور است. زیرا در صورتى که دین در ضمیرش نفوذ نکرده باشد، نه تنها منشا اثر نمىشود بلکه خود به عنصرى ضد تبلیغى تبدیل مى گردد.
در ایران بخاطر این که مبلغین علوم دینى لباس مقدس روحانیت را به تن دارند، خود این لباس نوعى محدودیت براى آنها ایجاد مى کند. گرچه این حکم کلى نیست، اما برخى افراد از ترس دادگاه ویژه، حفظ آبرو و یا حفظ شؤونات روحانیت، ملاحظاتى را در حرکات، سکنات، رفتار و اعمال خود لحاظ مى کنند، اما در خارج از کشور چون عموما مبلغین به ناچار با لباس غیر روحانى به تبلیغ دین مى پردازند، تنها فیلتر کنترلى آنها ایمان است. اگر عنصر ایمان در وجود طلبه ریشه دوانیده باشد، بسیار مؤثر واقع خواهد شد.
4 – جوان بودن، اگر مبلغ جوان نباشد از عهده مشکلات احتمالى تبلیغ نظیر در راه ماندن، در سرما و برف گرفتار آمدن برنمى آید . در این ارتباط خاطرهاى را تقدیم حضور شما عزیزان مى نمایم. در منطقه سیبرى که شب و روز برف مى بارد، در یک شب از سوى یکى از شیعیان به مهمانى دعوت شده بودم. بر طبق رسم آنجا هیچگونه تعارفى در مراودات و تعاملات اجتماعى وجود ندارد. بعد از صرف شام، هنگامى که قصد بازگشتبه محل سکونت خود را داشتم (که حدود یک کیلومترى آنجا بود) میزبان به من توصیه کرد شب را در منزل آنها بمانم، ولى در حالى که بیرون از خانه بیش از یک متر برف باریده بود، من گفتم که باید بروم. از خانه خارج شدم، وسیله اى براى رسیدن به خانه پیدا نکردم و مجبور شدم پیاده مسیر را طى کنم. در بین راه تا سینه در برف فرو مى رفتم به طورى که نزدیک بود خفه شوم! در اینجا نتیجه مى گیریم که جوان بودن و سلامت جسمى براى یک مبلغ نیاز است تا بتواند در مقابل خطرات و مشکلات عدیده مقابله نماید.
5 – نویسندگى: اگر مبلغ دینى قدرت نوشتن نداشته باشد و صرفا براساس بیان و امور شفاهى به تبلیغ پردازد، در صورتى که شرایطى در خارج از کشور بروز نماید که از طریق بیان و خطابه نتوان پیام دین را به تشنگان معارف رساند در عمل اصل مقوله تبلیغ منتفى خواهد شد. به عنوان مثال، در روز واقعه 11 سپتامبر در یک سفر تبلیغى که در شهر تفلیس بودم تمام روزنامه ها و مجلات در سطح وسیع اسلام را دین تروریستى و مسلمانان را تروریست معرفى مى کردند، آنها با درج مقالات و تحلیلهاى مختلف با استناد به برخى از آموزه هاى دینى اسلام، همانند آیین جهاد درصدد تروریستى جلوه دادن اسلام برآمدند. آنها مى نوشتند که بر طبق آیین جهاد مسلمانان، کشتن غیر مسلمانان تا جایى که جان مسلمانان به خطر نیافتد بر آنها (مسلمانان) واجب است.
خب تصور کنید در چنین مواقعى اگر مبلغ دینى ما اهل قلم باشد با نوشتن پاسخ آن شبهات در عمل نه تنها حرکت ضد دینى را خنثى مى کند، بلکه در صورت نگارش مستند پاسخها یک اقدام تبلیغى غیر مستقیم را جامه عمل مى پوشاند.
اتفاقا این حقیر نیز از فرصت استفاده کرده و با نوشتن پاسخهاى علمى، شبه هزدایى نمودم.
6 – آشنایى و تسلط بر زبان: مبلغ دینى در خارج از کشور باید به نحو مطلوب، روان و کلاسیک به زبان مردم محل ماموریت آشنا باشد، منظور از کلاسیک در اینجا گویش غیر کوچه بازارى و غیر داش مشتى مى باشد. به عنوان مثال یکبار در عشق آباد در یک جلسهاى که سفراى کشورهاى مختلف به مناسبت 22 بهمن به سفارت ایران دعوت شده بودند، برخى از افراد خودى در این جلسه به زبان روسى و یا ترکمنى صحبت مى کردند، آنها مى خواستند بگویند که ما هم زبان روسى را یاد گرفته ایم ولى متاسفانه همه براى آنها مى خندیدند؟ چرا؟ چون آنها در حد یک بچه و کوچه بازارى صحبت مى کردند که این اثر منفى و بدى بر جاى گذاشت. به این ترتیب نتیجه مى گیریم که یک مبلغ باید زبان تخصصى کشور محل ماموریت را خوب بداند تا بتواند از این طریق پیام دین را در حد بسیار عالى به مخاطبین برساند.
7 – قناعت: یکى دیگر از ویژگىهاى مبلغین اعزامى نداشتن روحیه طمع ورزى و مقدم داشتن رسالت و هدف مقدس تبلیغى بر اهداف و منافع مادى مى باشد; زیرا بسیار اتفاق افتاده که مبلغ اعزامى به خارج از کشور در سفارتخانه از سوى دیپلماتهاى خودى تحقیر مى شوند. به عنوان مثال در حالى که مبلغ ما ماهیانه در حدود 100 یا 200 دلار حقوق دریافت مى کند همان دیپلمات در یکماه چهار هزار دلار حقوق مىگیرد. بسیار طبیعى است که اگر مبلغ دینى فرد خود ساخته و قانعى نباشد، در یک مقایسه تطبیقى زمینه هاى انحراف از هدف و رسالت تبلیغى در او فراهم مى گردد.
علاوه بر این با نهایت تاسف باید عرض کنم که در برخى سفارتخانههاى ایران در خارج از کشور نیز همانند داخل کشور، رگه هایى از باند و خط بازى، وجود دارد.
در برخى مواقع کارمندان سفارت به مبلغ مى گویند که در فلان جا تبلیغ کن و در فلان جا تبلیغ نکن، در حالى که طلبه باید بداند که براى تبلیغ در میان همگان به آنجا عزیمت نموده است و باید با این مسجد، آن مسجد، مساجد دیگر بلکه کلیه مساجد مرتبط باشد. این رسالت و وظیفه اصلى مبلغ است. اما متاسفانه سفارت در برخى مواقع به او مى گوید که اینها با ما در اصطکاکند و نباید براى تبلیغ به میان آنها بروید. و اگر هم مبلغ بر خلاف میل سفارت عمل نماید، آنها (کارمندان سفارت) او را کمک و یارى نمىرسانند.
خب تصور کنید اگر مبلغ به سخنان آنها گوش دهد، وظیفه اش را انجام نداده، در حالى که او براى تبلیغ به آنجا رفته است. متاسفانه در برخى از این مواقع سفارت به مبلغ پیشنهاد مى دهند که در صورت انجام این کار و انجام ندادن آن کار، فلان مبلغ کمک بلا عوض به شما پرداخت مى گردد.
اگر مبلغ خودساخته نباشد و طمعکار باشد به اصل رسالت تبلیغى خود عمل ننموده است. در برخى اوقات نیز اتفاق افتاده که مبلغى براى تبلیغ به خارج از کشور رفته، اما متاسفانه بجاى تبلیغ به کار تجارت پرداخته و یا به انحاء مختلف نظیر پولهاى دعا و… از مردمى که به نان شبشان هم محتاجند، وجه دریافت مى کنند. این چنین طمع ورزىهایى به اصل دین ضربه مىزند. اگر طلبه طمعکار باشد، مردم مى گویند: این نیز با فلان تاجر حشر و نشر دارد… اصلا او به دنبال تاجرها راه افتاده تا آنها بیشتر او را تحویل گرفته و به او خوب رسیدگى نمایند. این عمل فرد به اصطلاح مبلغ نه تنها اقدام تبلیغى به نفع دین نیست بلکه خود به صورت عینى یک اقدام ضد دینى نیز محسوب مى شود.
8 – آراستگى ظاهر: در کشورهاى خارجى، حداقل کشورهاى آسیاى میانه که اینجانب در دفعات متعدد به آنجا سفر کرده ام، بسیار به زیبایى پوشش و شکل و نوع لباس اهمیت مى دهند. حال تصور کنید یک مبلغى با ظاهرى در هم ریخته به آن مناطق وارد شود; به طور طبیعى کلام این فرد مؤثر نمى افتد. شیکپوشى و حفظ ظاهر، نوع ریش و نوع لباس به عنوان یکى از عوامل غیر مستقیم تاثیرگذار بر میزان نفوذ اجتماعى مبلغ در میان مخاطبین مى باشد.
9 – آشنایى اجمالى با علوم متداول: یک مبلغ در عرصه بین الملل الزاما باید در حد متعارف (نه تخصصى) با کلیات علوم مختلف آشنایى داشته باشد; زیرا در صورتى که از موارد کلى و معمولى رشته هاى مختلف علمى بى اطلاع باشد، در برقرارى روابط با طبقات مختلف مردم منطقه ماموریت بخصوص اندیشمندان علوم گوناگون دچار بحران ارتباطى مى شود و چه بسا نتواند رسالت فرهنگى و دینى خود را به نحو مطلوب برآورده سازد.
دیدگاهتان را بنویسید